Çarşı pazar neden bu kadar pahalı

Çarşı Pazar neden bu kadar pahalı; Şimdilerde yaz dönemine girerken fiyatların düşmesi bir yana daha da yükseliyor. Üretici "ürünümü satamıyorum, zarar ediyorum" derken, tüketici "çok pahalı alamıyorum" diye şikâyet ediyor. Tarım ve Orman Bakanlığı gıda üretiminde Avrupa birincisi, dünyada 5. Sıradayız diyor. Yaş sebze ve meyve üretiminde dünyada ilk 5 ülke arasında olan Türkiye, fındık, üzüm, incir, kiraz, kayısı gibi ürünlerde hem üretimde hem de ihracatta lider konumunda. En çok gündem olan domateste üretimde dünya üçüncüsü. Hayvancılıkta da benzer istatistikler dile getiriliyor. Türkiye sığır varlığında, küçükbaş hayvancılıkta Avrupa lideri. Bu kadar büyük avantaja ve potansiyele sahip olan Türkiye, gıda enflasyonunda da Avrupa birincisi. Dünya da ilk 5 ülke arasında. Avrupa ülkelerindeki yıllık enflasyon Türkiye’de aylık olarak yaşanıyor. Bu kadar üretim varken nasıl oluyor da fiyatlar bu kadar yüksek seyrediyor?

Üreticide ucuz, tüketicide pahalı olan gıda fiyatlarını etkileyen faktörleri şöyle sırlayabiliriz:

İklim etkisi: Her geçen yıl daha sıcak ve daha kurak dönemler yaşanıyor. Geçen yaz bir çok bölgede uzun yılların en sıcak yazı olarak kayıtlara geçti. Sebze ve meyvede ciddi oranlarda yanma meydana geldi. Şubat, Mart ve Nisan’da olmak üzere kısa sürede 3 farklı zirai don felaketi yaşadı. İlk olarak 21-25 Şubat tarihlerinde Adana, Mersin ve Hatay’da etkili olan zirai dondan sert çekirdekli meyveler, patates, marul, limon, portakal, sera ürünleri, buğday, arpa, mısır olmak üzere çok ürün zarar gördü. İkinci olarak 21-22 Mart’ta Ege Bölgesi’nde yaşanan zirai dondan üzüm bağları, erkenci çeşit meyveler ciddi zarar gördü. felaketi, yağış rejimindeki değişiklik nedeniyle zamansız yağışlar, kuraklık, hortum, sel gibi felaketler de tarımsal üretimi olumsuz etkiliyor. Bugünlerde markete manava gittiğinizde bazı ürünleri bulamıyorsunuz. Satıcı ürün yandı yeterince gelmiyor diye açıklıyor. İklime bağlı olarak üretimin dönemsel olarak azalması veya zarar görmesi fiyatlar üzerinde olumsuz etki yaratıyor.

Girdi maliyetleri: Türkiye tarımsal üretimde kullandığı girdileri (mazot, gübre, zirai ilaç, tohum vb) büyük oranda ithalatla karşılıyor. Hayvancılıkta en önemli maliyeti oluşturan yemin hammaddesini yüzde 50-60 oranında ithalatla karşılıyor. Hayvan materyali, veterinerlik malzemeleri yine dışarıdan alınıyor. Girdi bazında dışa bağımlılık yüksek. Girdi fiyatları kontrol edilemiyor. Döviz arttıkça bu girdilerin fiyatı artıyor. Çiftçinin ürettiği ürünün fiyatı aynı oranda artmıyor. Yüksek girdi maliyetleri nedeniyle çiftçi pahalıya üretmek zorunda kalıyor. Maliyete rağmen fiyat düşük olunca para kazanamıyor ve üretimi azaltıyor. Başka ürünlere yöneliyor. Sürekli ürün değiştiren, fiyatına bakarak üretime karar verildiği için ürün arzında önemli dengesizlikler yaşanıyor. Bazıları ise üretimden tamamen çekildiği için üretim azalıyor ve fiyatlar yükseliyor.

Kırsal nüfusun yaşlanması: Kırsalda, tarımda nüfus her yıl biraz daha yaşlanıyor. Gençler köyde, kalmak istemiyor. Bu sadece Türkiye’nin değil, dünyanın da sorunu. Yaşlanan nüfus üretimi de olumsuz etkiliyor. Yaşlanan tarım nüfusu ekimi ve hasadı kolay ürünlere yöneliyor. Ekimi, hasadı makine ile yapılacak ürünler tercih ediliyor. Taze fasulye, barbunya, börülce gibi el emeği yoğun ürünler eskisi gibi çok ekilmiyor. Bu ürünler ekilmeyince üretim azalıyor ve fiyat artıyor.

Üretimde plansızlık: Üretici, çiftçi üretime karar verirken genellikle ürünün fiyatına bakıyor. Bu yıl domates para kazandırdı diye ertesi yıl domates üretimine ciddi bir yönelme oluyor. Üretim artıyor ve arz fazlası oluşunca bu kez fiyat düşüyor. Zarar eden üretici domatesten kaçıyor. Çiftçi ekmekten vazgeçince üretim azalıyor ve fiyatlar yükseliyor. Üretim planlanmadığı için arzdaki dalgalanma da fiyatlar üzerinde olumsuz etkiye neden oluyor. Üretim planlaması konusunda görev yapan her bakan farklı bir uygulamayı gündeme getiriyor. Üretim planlaması sadece neyin ekilip ekilmeyeceğine karar vermek değil, destekleme politikası, dış ticaret politikası, su, iklim, bölgesel dengeler, ürünün işlenmesi, taşınması ve daha bir çok faktörün gözetilerek yapılması gerekiyor.

Exit mobile version